بیماری های ستون فقرات
ستون فقرات از طرفی نخاع شوکی را محافظت مینماید و از طرف دیگر وزن سر و گردن و تنه را تحمل نموده و اجازه حرکت به آنها و لگن می دهد.
ستون فقرات از روی هم قرار گرفتن 33 مهره به وجود آمده است ؛ هفت مهره گردنی ٬ دوازده مهره پشتی ٬ پنج مهره کمری ٬ پنج مهره خاجی و چهار مهره دنبالچهای. مهرههای خاجی و دنبالچه ای غالباً به یکدیگر جوش خورده و استخوان واحدی را به وجود آورده اند (شکل).
شکل: ستون فقرات
هر واحد از ستون فقرات یک مهره است. هر یک از مهره ها با مهره بالا و پایین خود به وسیله مفاصل و رباطهایی متصل می گردند. گرچه پایداری ستون فقرات به وسیله این مفاصل و رباطها تأمین می گردد ولی عضلات اطراف ستون فقرات (Paravertebral Muscels) در عقب و عضلات جدار شکم در جلو نیز در پایداری آن نقش دارند.
دیسک بین مهره ای که به صورت کمک فنری ضربه های وارده به ستون فقرات را خنثی می کند ٬ به صورت صفحه ای مابین دو جسم مهره قرار گرفته است . این عضو که بزرگترین عضو بدون عروق در بدن است از دو قسمت محیطی و مرکزی به وجود آمده است . قسمت محیطی از رشته های لیفی ضخیمی تشکیل شده است که حلقه لیفی (Anulus Fibrosus) نامیده می شود. قسمت مرکزی دیسک (Nucleous Pulposus) را مایع نیمه جامد ژلاتین مانندی تشکیل داده که 80-90 درصد از آن را آب و بقیه آن را مواد کلاژن و گلیکوپروتئین تشکیل می دهند. خاصیت ارتجاعی دیسک بین مهره ای بستگی به کافی بودن مقدار آب موجود در هسته مرکزی و سالم بودن حلقه لیفی آن دارد. دیسک بین مهره ای توسط الیاف نسبتاً محکمی به جسم مهره ای بالا و پایین خود می چسبد. دیسک بین مهره ای علاوه بر خاصیت کمک فنری ٬ به صورت بلبرینگی بین دو مهره مجاور قرار می گیرد و باعث تسهیل در حرکات مهره ها روی یکدیگر می شود. دیسک بین مهره ای از استحکام قابل ملاحظه ای برخوردار است . آزمایشهای انجام شده نشان می دهد که گاه فشار وارد شده به ستون فقرات قبل از پاره شدن دیسک منجر به کلاپس تیغه بالا و پایین جسم مهره ای می گردد. فشار وارده به قسمت مرکزی دیسک به اطراف یعنی به قسمت محیطی آن منتقل می گردد. با توجه به شکل مارپیچی الیاف قسمت محیطی ٬ دیسک از قدرت تحمل نسبتاً زیادی برخوردار است.
مفاصل بین مهره ای ٬ در هر مهره 4 عدد ٬ در بالا و پایین مهره وجود دارند و از نوع مفاصل حقیقی و کامل سینویال هستند و از سطوح مفصلی پوشیده از غضروف ٬ رباطهای مفصلی و پرده سینویال تشکیل گردیده اند. این مفاصل نظیر سایر مفاصل سینویال بدن ممکن است دچار بیماریهای گوناگون نظیر بیماریهای التهابی٬ دژنراتیو و غیره گردند. این مفاصل همراه با دیسک بین مهرهای با هماهنگی خاصی حرکات ستون فقرات را تأمین می نمایند. هر گونه اشکال در حرکات این مفاصل به طور ثانوی باعث وارد آمدن فشار زیادتری روی دیسک بین مهره ای می گردد. به همین ترتیب پیدایش هر نوع ضایعه در دیسک بین مهره ای به طور ثانوی باعث پیدایش تغییراتی در این مفاصل می شود.
علاوه بر عناصر فوق ٬ رباطهای طولی قدامی و خلفی (Anterior & Posterior Longitudinal Ligaments) رباطهای فوق خاری (Supraspinal Lig) و بین خاری هم به ثبات و پایداری ستون فقرات کمک می کنند. نخاع شوکی در مقابل اولین مهره کمری خاتمه می یابد و مجرای نخاعی در پایین این قسمت به وسیله ریشه های اعصاب کمری و خاجی پر شده است که ریشه های دم اسبی نامیده می شوند. پرده های مغزی که اطراف نخاع را می پوشانند تا اولین و یا دومین مهره خاجی ادامه می یابند.
* ستون فقرات از 33 مهره تشکیل شده است.
* بین مهره های گردنی ٬ پشتی و کمری دیسک قرار دارد ولی مهره های خاجی و دنبالچه ای به هم چسبیده اند.
* دیسک از دو جزء آنولوس در محیط و نوکلئوس در مرکز درست شده است.
* مفصلهای بین مهره ای از نوع سینویال و جزء مفاصل کامل بدن می باشند.
* عضلات پاراورتبرال و جدار شکم نقش مهمی در پایداری ستون فقرات کمری دارند.
ریشه های اعصاب دم اسب به تدریج از مجاری بین مهره ای (Intervertebral Foramen) خارج می گردند. از هر یک از ریشه های عصبی سه شاخه جدا می شود:
- شاخه قدامی اولیه که در تشکیل شبکه ها شرکت می کند و حس و حرکت اندامها را تأمین می کنند.
- شاخه سینوورتبرال (Sinovertebral) که وارد فضای خلف جسم مهره می شود و به قسمت خلفی آنولوس و رباط طولی خلفی و نیمه خلفی جسم مهره عصب می دهد.
- شاخه خلفی اولیه که خودش سه شاخه می شود؛ یکی داخلی یا مدیال که حس مفاصل فاستها را تأمین میکند ٬ یکی حد واسط و یکی خارجی که حرکت عضلات پاراورتبرال و نیز حس قسمت پشتی را تأمین می کند.
هر یک از این شاخه ها حداقل به دو مفصل عصب داده و هر مفصل حداقل از دو شاخه عصبی ٬ عصب می گیرد. گرچه شبکه عصبی وسیعی در اطراف ستون فقرات قرار دارد ولی دلیل خاصی بر این که این قسمتها عامل به وجود آورنده کمردرد هستند مشخص نشده است . تغییرات مرضی قسمتهای مختلف ستون فقرات ممکن است باعث کمردرد گردند. تزریق در قسمتهای مختلف ستون فقرات و پیدایش درد در آنها مؤید این نظریه است . در گذشته دیسک بین مهره ای و تغییرات مرضی آن را مهمترین عامل پیدایش کمر درد می دانستند ولی امروزه ثابت شده است که گرچه تغییرات مرضی دیسک بین مهره ای باعث پیدایش کمر درد می گردند ولی این ضایعات شایعترین و مهمترین علل کمردرد نبوده و عوامل دیگر به خصوص تغییرات دژنراتیو مفاصل مهره ای هم در پیدایش کمر درد مؤثرند.
شبکه بازویی از به هم پیوستن پنجمین ٬ ششمین ٬ هفتمین و هشتمین عصب گردنی و اولین عصب پشتی ٬ شبکه کمری از به هم پیوستن اولین ٬ دومین ٬ سومین و چهارمین عصب کمری و شبکه خاجی از به هم پیوستن شاخه ای از چهارمین و پنجمین عصب کمری و اولین ٬ دومین و سومین عصب خاجی به وجود می آید.
عضلات اطراف ستون مهره ای در نگهداری آن در وضعیت قائم نقش مهمی دارند. این عضلات در موقع ایستادن و نشستن منقبض و در موقع خوابیدن منبسط می گردند. مهره های گردنی دارای حرکات چرخشی ٬ خم شدن به جلو ٬ عقب و طرفین
می باشند. در حالی که مهره های پشتی بیشتر حرکات چرخشی و مهره های کمری نقش مهمی در خم و راست شدن کمر به جلو ٬ عقب و طرفین دارند.
در هنگام تولد ٬ ستون مهره ای دارای انحنای یکنواختی است که به تدریج که کودک قادر به نگه داشتن سر می شود تقعر طبیعی گردن به وجود می آید و با نشستن طفل تحدب طبیعی ستون مهره ای پشتی آشکار می شود و بالاخره با ایستادن ٬ تقعر طبیعی کمر پیدا می شود.
